TP – Thói quen sản xuất manh mún, nhỏ lẻ khiến nông dân trở thành điểm yếu nhất trong chuỗi sản xuất nông nghiệp. Tích tụ, tập trung ruộng đất để sản xuất quy mô lớn hơn là cần thiết, tuy nhiên, vấn đề đặt ra là tích tụ ở mức độ nào là hiệu quả, bền vững và không bị xáo trộn, đồng thời tránh được tình trạng tập trung ruộng đất. vào tay của những “chúa tể trái đất” mới…
Yếu đuối
Giáo sư (GS) Võ Tòng Xuân cho rằng, nông dân làm nông quen “tự do”, muốn trồng, muốn chặt tùy thích, không có ai đứng ra tổ chức, điều này đã kéo dài tình trạng đói nghèo của người dân. Cái thiệt thòi của nông dân, thậm chí cả doanh nghiệp (DN) là không biết thị trường cần gì.
Liên kết – “bài học” từ mô hình Cánh đồng lớn
Mô hình Cánh đồng lớn được kỳ vọng là mô hình tối ưu cho sự liên kết 4 gia đình (nhà nước – nhà nông – nhà doanh nghiệp – nhà khoa học) trong phát triển ngành hàng lúa gạo. Tuy nhiên, sau vài năm đầu tăng diện tích, những năm gần đây mô hình này chỉ ở mức cầm chừng và “teo tóp” dần. Tư duy “kinh doanh”, “thời vụ” của những người trong cuộc đã khiến mối liên kết này trở nên thiếu bền vững.
Theo GS Xuân, các cơ quan nhà nước, cụ thể là Bộ NN & PTNT, có thể nắm được thông qua các thương vụ mua bán ở các nước để thông tin về nhu cầu, thói quen sử dụng nông sản của họ, từ đó đánh giá. Quan điểm nước ngoài cần mặt hàng gì, vùng sinh thái nào sản xuất được… Từ đó có sự trao đổi, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tìm hiểu thêm, ký kết hợp đồng, sau đó về tổ chức sản xuất.
“Tuy nhiên, quan trọng nhất là phải đào tạo cho nông dân, các nhà khoa học cung cấp kỹ thuật để nông dân sản xuất được vùng nguyên liệu lớn, giúp doanh nghiệp có đủ hàng hóa để chế biến, sản xuất ra sản phẩm có thương hiệu. , đáp ứng nhu cầu của khách hàng ”- GS Xuân nói.
 |
|
Làm gì để xóa bỏ manh mún, nhỏ lẻ trong sản xuất nông nghiệp vẫn là mối quan tâm lớn của nhiều cấp, ngành. Ảnh: PV |
Theo ông Võ Hùng Dũng – nguyên Giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tại Cần Thơ, chuỗi giá trị lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là hệ thống kết nối các phân khúc từ cung ứng đến nhập cảnh, canh tác, chế biến, phân phối và tiêu thụ cuối cùng. Các tác nhân tham gia bao gồm nông dân, thương nhân, nhà xay xát, công ty cung ứng, công ty xuất khẩu, mạng lưới bán buôn và bán lẻ. Tham gia vào chuỗi có các ngành liên quan, dịch vụ, cơ sở hạ tầng và các tổ chức hỗ trợ.
“Bộ NN & PTNT cũng sẽ tổ chức các lớp nâng cao năng lực, kỹ năng, kiến thức cho nông dân chứ không giúp giống, vì chỉ có nông dân thay đổi thì nông nghiệp mới thay đổi. Chỉ có như vậy nông dân mới sống được với nông nghiệp, nông thôn ”.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan
Trong đó, điểm yếu nhất trong chuỗi là người nông dân. Đó là một tập hợp rời rạc của hàng triệu hộ nông dân sản xuất trên ruộng của họ, mỗi hộ có hành vi khác nhau. Do sản xuất phụ thuộc nhiều vào thời tiết nên nông dân trở thành nhóm sản xuất rất dễ bị tổn thương…
Cần một cơ chế mở nhưng hãy cẩn thận
Ông Lê Văn Nùng – nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho rằng, điểm yếu của các tỉnh ĐBSCL ngoài năng lực quản trị doanh nghiệp còn hạn chế là thiếu cơ chế kích thích các cơ sở sản xuất thành lập doanh nghiệp nên số của các doanh nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long còn hạn chế. thành lập mới hạn chế.
 |
|
Nông dân ĐBSCL trồng lúa cạn |
Trên thực tế, có những cơ sở sản xuất kinh doanh làm ăn lớn hơn, nộp thuế nhiều hơn doanh nghiệp nhưng lại không thành lập doanh nghiệp. Trong khi đó, có những doanh nghiệp có nhu cầu mở rộng quy mô sản xuất nhưng lại thiếu quỹ đất … Đây là những bất cập về cơ chế. Để kích thích sản xuất kinh doanh cần có cơ chế thông thoáng hơn, tạo điều kiện nhanh chóng để các cơ sở sản xuất kinh doanh có động lực tiến lên doanh nghiệp, nhà nước cần phân cấp mạnh cho các địa phương.
Theo ông Lê Đăng Doanh (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương), cần đổi mới tư duy, bỏ sản xuất theo số lượng, chuyển sang sản xuất theo tín hiệu thị trường. trường học. Trong đó tích tụ ruộng đất là cần thiết nhưng phải bảo vệ quyền sử dụng lâu dài, hợp pháp của nông dân, tránh tình trạng tập trung ruộng đất cho chủ đất ở nông thôn mới, quyền sử dụng đất phải chuyển thành quyền tài chính. sản xuất.
Tương tự, ông Võ Hùng Dũng cho rằng việc tích tụ ruộng đất là cần thiết nhưng phải làm thận trọng, có thời gian, không nóng vội vì có thể gây xáo trộn. Nên tích tụ ở mức vừa phải để nông dân có điều kiện đi lên, nhưng tích tụ quá nhiều một lúc có thể gây ra hiện tượng đầu cơ đất đai.
“Việc tích tụ, tập trung ruộng đất trong tay một số ít người sẽ khiến nhiều người không còn đất canh tác được. Đây không chỉ là sự thay đổi lớn trong sản xuất mà còn kéo theo đời sống văn hóa khu vực nông nghiệp, nông thôn. Chính sách đất đai và mô hình nông nghiệp cần xuất phát từ thực tế của hàng nghìn, hàng vạn nông dân, giúp họ có kiến thức để áp dụng, thay đổi và phát triển. Đi theo hướng này có thể chậm nhưng bền, ít xáo trộn ”- ông Dũng nói.
Với quy mô đất nông nghiệp, số lượng nông dân ở ĐBSCL, thị trường đất đai được khơi thông sẽ có hàng trăm nghìn tỷ đồng đưa vào đầu tư, kinh doanh, tạo nguồn lực mới cho kinh tế vùng. Tuy nhiên, để giá đất thay đổi có lợi cho người nông dân và nền kinh tế thì cơ sở để thay đổi phải là phát triển hạ tầng giao thông, sau đó là chất lượng quy hoạch, ở thời điểm này ĐBSCL rất yếu, nhưng lại là nguồn lực tiềm năng. .
Kỳ vọng từ lập kế hoạch tổng hợp
Bà Vũ Thành Tự Anh (đồng chủ biên Báo cáo thường niên kinh tế ĐBSCL 2022) cho biết, hơn 3 thập kỷ qua, chúng ta vẫn duy trì mô hình kinh tế truyền thống là tập trung vào sản xuất nông nghiệp thay vì kinh tế. nông nghiệp, số lượng thay vì chất lượng.
Nền nông nghiệp của Đồng bằng sông Cửu Long chậm được hiện đại hóa. Thứ nhất, do chủ yếu dựa vào kinh tế hộ gia đình với diện tích đất canh tác manh mún, nhỏ lẻ, đây là rào cản cho việc chuyển hướng tập trung từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp. Thứ hai, nguồn lực đất đai chưa được phân bổ hiệu quả, trong đó khoảng một nửa diện tích vẫn là độc canh cây lúa …
Việc thực hiện quy hoạch tổng hợp vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ có tác động lớn đến việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế, xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp manh mún, nhỏ lẻ sẽ được giảm bớt và thay thế bằng các hoạt động chuyên môn hóa theo hướng thị trường hóa, công nghiệp hóa và nông nghiệp dịch vụ.
Bộ trưởng Bộ NN & PTNT Lê Minh Hoan cho rằng: “Đất đai có thể manh mún, chia cắt địa giới hành chính nhưng không gian phát triển không thể manh mún, không gian kinh tế không thể chia cắt. Một doanh nhân nước ngoài từng chia sẻ với tôi, có thể nhiều nhà đầu tư quốc tế khó xác định chính xác từng địa phương, nhưng chắc chắn họ biết rõ Đồng bằng sông Cửu Long – ĐBSCL.
Theo ông Hoan, manh mún, nhỏ lẻ, tự phát, tư duy ngắn hạn là “lời nguyền” về sự yếu kém của nông nghiệp, vì vậy phải tổ chức lại sản xuất để khắc phục lời nguyền đó. Trong chiến lược phát triển sắp tới, Bộ NN & PTNT xoay quanh 3 vấn đề: Hợp tác (giữa người sản xuất thông qua hợp tác xã, tổ hợp tác, liên hiệp hợp tác xã); Liên kết (giữa hợp tác xã và doanh nghiệp); Thị trường (lấy thị trường để điều chỉnh sản xuất kinh doanh, không phải sản xuất để điều chỉnh thị trường).
